Merkezi hudut sistemi enfeksiyonu ve tanımlanmış nedeni olmayan bir ay ile altı yaş ortası çocuklarda ateşin eşlik ettiği nöbetlere ateşli nöbet yahut ateşli havale(Febril Konvulziyon) denir.
Sıklığı toplumlar ortasında farklılık gösterebilir. Örneğin ABD ve Avrupa’da % 2-4, Türkiye’de % 3.3, Japonya’da % 9-10 ortasındadır. En sık 6 ay-3 yaş ortasında görülür. Karşılaşılma sıklığı ise 14-18. aylarda tepe yapar.
Ateşli nöbetler kimi çocuklarda genel topluma nazaran daha sık görülür:
- Ailesinde ateşli nöbet hikayesi olanlar,
- Yeni doğan periyodunda hastanede bir aydan fazla kalanlar,
- Gelişme geriliği olanlar
- Kreşe gidenlerde risk daha fazladır.
Bu risk faktörlerinden ikisine sahip olan çocuklarda toplumdaki öbür çocuklara nazaran ateşli nöbet geçirme oranı %30 daha fazladır. Birebir formda anne yahut babasında ateşli havale varsa risk %10-50, kardeşinde varsa risk %10-25 ortasındadır.
Yapılan çalışmalar ateş nedeni olarak birinci sırada üst teneffüs yolları enfeksiyonu yahut farengit (%38) olmak üzere sırasıyla, orta kulak enfeksiyonu (%23), pnomoni (zatürre) (%15), gastroenterit (%7) ve altıncı hastalık (Roseola infantum) (%5) olduğunu göstermiştir.
Yüksek Ateş Nöbete Sebep Oluyor
Ateşin nasıl nöbete sebep olduğu; enfeksiyon tesirindeki beyin ısısının artması sonucu genetik yatkınlığın da rolü ile kimi moleküllerin açığa çıkarak (glutamat vb) reseptörler aracılığıyla (IL-1β) hudut yapılarının uyarılabilirliğinin artması nedeniyle olduğu halinde açıklanmaktadır. Bu sistemler sonucunda klinik olarak 38.4 °C ve üzerindeki ateşin eşlik ettiği, bütün bedeni tutan kasılma ve/veya gevşemelerin olduğu, 10 saniye ile 10 dakika ortasında süren havale/nöbet karşımıza çıkmaktadır. Unutulmaması gereken ateş yükselirken, yüksek iken ve düşerken de nöbet olabilir. Şayet bu nöbetler 15 dakikadan kısa sürüyor, bedenin bir kısmını değil de tamamını ilgilendiriyor, bir gün içinde bir defa oluyorsa ve ailesinde de emsal hikaye varsa biz bu nöbetleri f=”https://www.cocuknorolojiuzmani.com/atesli-nobetler-veya-atesli-havale/” rel=”nofollow” style=”box-sizing: border-box; margin: 0px; padding: 0px; border: 0px rgb(225, 225, 225); font: inherit; vertical-align: baseline; outline: 0px; max-width: 100%; color: rgb(103, 134, 161);”>basit ateşli nöbet olarak isimlendiriyoruz. Birebir gün içinde birden fazla nöbet geçirmiş ise, 15 dakikadan uzun süren nöbet ise, nöbet bedenin bir kısmında kasılmalarla olmuşsa (örneğin yalnızca kolda yahut bacakta) ve ailesinde epilepsi (sara hastalığı) varsa bu duruma da komplike (karmaşık) ateşli nöbet diyoruz.
Ateşli nöbet ile başvuran çocuklarda nöbete sebep olacak etkenleri araştırmak için güzel bir muayene ve kimi tetkikler yapılmalıdır. Bu çocukların %3 ile 5’inde ateşli nöbet nedeni olarak menenjit (beyin zarlarının iltihabı) saptanabilmektedir. Menenjit hastalığı da %13 ile 16 oranında nöbete sebep olabildiği bilinmektedir ve hastaların %30-35’inde hiçbir muayene bulgusu saptanamayabilir. Yani menenjit üzere teşhis edilemezse sonuçları ölümcül olabilecek bir hastalık küçük çocuklarda bulgu vermeden bâtın kalabilir. Bu nedenle 12 ay ve altında ateşli havale geçiren bütün çocuklara menenjit olup olmadığını ayırt etmek için mutlaka lumbal ponksiyon(belden omurilik sıvısı alma) süreci yapılmalıdır. EEG çekimi birinci kolay ateşli nöbette önerilmemektedir. Ailede epileptik nöbet hikayesi bulunanlarda, tek taraflı yahut komplike nöbet geçirenlerde, nörolojik gelişimi bozuk olanlarda yahut ek nörolojik sorunu olanlarda önerilebilir. MRG çekimi yine kolay ateşli nöbette önerilmemektedir. Fokal nöbet geçirenlerde, nörolojik bozukluk varsa ve çok uzun süren ateşli nöbetlerde (Febril Status Epileptikus) tabibin kararı ile çekilebilir.
Çocuklarda Ateş Ölçümü
Çocuklarda ateş (vücut ısısı) ölçümü ağız içinden, popodan, koltuk altından, alından ve kulak içinden uygun termometrelerle ölçülebilmektedir. Klasik termometreler küçük cam tüp içinde bulunan civanın ısı ile genleşmesi ve tüp içinde yükselmesi aslına dayanan bir sistemden yapılmıştır. Camın kırılma riski, değerlendirmenin bir deneyim gerektirmesi nedeniyle meskende kullanım açısından pratik değildir. Meskende kullanım için kulaktan ölçüm yapan dijital termometreler anında sonuç vermesi, görsel olarak okuma kolaylığı, eğitim gerektirmemesi nedenleriyle hayli pratiktir.
Basit ateşli nöbetlerde kalıcı ve ilerleyici bir beyin hasarı beklenmez ve ekseriyetle âlâ huylu (selim) bir durum olduğundan çoğunlukla tedavi gerekmez. Anne babaların ateşli nöbet konusunda bilgilendirilmeleri kıymetlidir. Ebeveynlere konutta ateşin fark edilmesi ve denetimi önerilir. Burun akıntısı, hapşırma, öksürük, halsizlik, iştahsızlık, ishal, kusma vb. belirtiler bir enfeksiyonun, münasebetiyle da ateşin habercisi olabilir. Dudaklarınızla yahut elinizin zıddıyla çocuğun alın ve ensesine dokunmakla sıcaklık artışı daha düzgün fark edilebilir. Tekrar bir ipucu olarak küçük çocuklarda ellerin ve ayakların soğuk olması, üşüme ve titreme beden ateşinin yükseldiğini gösterebilir. Tavsiye olarak çocuk bulunan her meskende bir ateş ölçer (derece, termometre) bulundurulmalıdır. Daha evvel ateşli havale geçirmiş olan çocuklar ateş fark edilir edilmez en kısa müddette bekletilmeden en yakın sıhhat kuruluşuna ulaştırılmalıdır.
Yüksek Ateşi Olan Çocuklara Nasıl Müdahale Edilmeli
Ateşi olan çocuklarda genel önlemler olarak; öncelikle giysileri çıkarılmalı, sıcaklığı yüksek olan ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Sıhhat kuruluşuna gitmeden evvel çocuğun yaşına uygun dozda olacak biçimde meskende ateş düşürücü ilaç verilebilir. Çocuğun boynuna, ensesine, koltuk altlarına ılık suda (soğuk su değil) ıslanmış bez yahut pamuk koymak (ılık kompresyon) ateşi denetim altına almada faydalıdır. Bunlara karşın ateşi devam ediyorsa çocuğa ılık suda (soğuk su değil) duş aldırılabilir. Ateşi düşürmek için soğuk su (örneğin musluk suyu soğuktur), kolonya, alkol, sirke vs. kullanmak çocuklara ziyan verebileceği üzere kısa bir mühlet sonra ateşi daha da fazla arttırır.
Evde havale sırasında ebeveynlerin paniğe kapılmadan hareket etmeleri çok değerlidir. Bu sırada çocuğun şuur kaybı ve kasılmaları olabileceğinden ebeveynlerin yapabileceği en değerli yardım hastanın düşme, çarpma ve çırpınma sırasında ziyan görmesini engellemek ve nefesinin tıkanabileceği durumda tutmamaktır. Havale sırasında çocuğun ağzını açmaya çalışmak, ağzına parmak ve ya bir şey sokmaya çalışmak, suya tutmak, ağzına üflemek, sarsmak çocuğa ziyan veren davranışlardır ve kaçınılmalıdır. Şayet tabip tarafından önerilmiş olan havale önleyici ilaç (makattan uygulanan rektal diazepam fitil) yok ise meskende havaleyi durdurmaya çalışmak yanlışsız bir davranış olmayıp yapılacak en düzgün şey en yakın sıhhat kuruluşuna ulaşmaktır. Ateşi önlemeye yönelik bütün önlemlere karşın beden ısısı 38 C’yi geçiyorsa havale önleyici ilaç “rektal diazepam”ı (popodan uygulanan fitil) uygulayın. Bu havale geçirmesini önleyecektir. Tıpkı ilaç havale geçirme esnasında meydana gelmiş olan havaleyi durdurmak için de kullanılabilir. Havale önleyici bu ilacı meskende toplamda bir defa dışında kullanmayınız (ancak 12 saat sonra gerekirse tekrarlanabilir) bir an evvel hekiminize müracaatınız. İlacı konutta kullanmış iseniz kesinlikle gittiğiniz hekimi bilgilendiriniz.
Komplike (karmaşık) ateşli nöbetlerde daha evvel belirttiğimiz genel önlemler dışında, ilgili uzman doktorlar tarafından çocuğun muayene ve tetkik sonuçlarına nazaran aralıklı tedavi yahut uzun müddetli nöbet önleyici ilaçları içeren tedaviler uygulanmaktadır.
Hastalarımıza acil şifalar dilerim.
