Omurga, omur ismi verilen birbirine bağlı bir dizi kemik yapıdan oluşmuştur. Disk denilen yapı; omurları birbirine bağlayan ve omurlar ortası yastık üzere fonksiyon gören sağlam bir bağ dokusudur. Diskler, anulus fibrosus ismi verilen sağlam bir dış katmandan ve ortasında jel yapıdaki nukleus pulposusdan oluşur. Bu yapının fonksiyonunu otomobillerdeki amortisörlere benzetebiliriz. Kişi yaşlandıkca ortadaki bu jel yapı su iceriğini kaybederek bozulur ve yastık misyonunu daha az yerine getirmeye başlar. Bu durum, disk merkezinin dış katmandaki bir çatlak yoluyla yer değiştirerek disk fıtıklaşması (bel fıtığı) denilen durumu oluşturmasına neden olur. Fıtıkların birçok bel omurlarının tam bel bölgesinde ve belin çabucak altında bulunan son 3 disk uzaklığında oluşmaktadır.
Fıtıklaşmış bir disk, bel ağrısı oluşturabildiği üzere, omurgadan çıkan sonlara baskı oluşturabilir ve siyatik olarak isimlendirilen bacaklarda ağrı, uyuşma ve ayakta güçsüzlüğe neden olabilir. Bel ve bacak ağrısının bel fıtığının dışında birçok öteki sebebi de (kas-kemik- hudut dokusu bozuklukları, kimi enfeksiyonlar, doğumsal yapısal bozukluklar vb. gibi) bulunmaktadır. Bu nedenle ayırıcı teşhisin dikkatli yapılması gereklidir.
TEDAVİ YOLLARI NELERDİR?
Şayet ağrınız nedeniyle hâlâ günlük ömür aktivitelerinizi yerine getiremiyorsanız, önemli güc kaybı yahut idrar tutamama üzere meseleler varsa, doktorunuz size cerrahi tedaviyi önerebilir. Cerrahi tedavi kimi gecikmiş durumlarda bacağınızın eski gücünü tam olarak geri getiremese de daha da gücsüzleşmesini önler ve bacak ağrınızı geçmesine yardımcı olur. Cerrahi çoklukla sizi bacak ağrısından kurtarmak için önerilir ve bu mevzuda %90’ın üzerinde muvaffakiyete sahiptir, ancak ameliyat sonrası tavsiyelere ciddiye alınarak uyulması gerekmektedir.
Bazen fıtık bacağa giden hudut köküne bası yaparak bacakta bariz güc kaybına hatta ayağın tam kuvvetsizliğine neden olabilir ve bu nedenle acil ameliyat gerekebilir. Bu türlü bir şey olursa çabucak hekiminize ulaşmanız gereklidir. Çok az olarak büyük bir fıtık, mesane ve bağırsak denetimini sağlayan sonlara baskı yaparak bu denetimin ortadan kalkmasına neden olabilir. Hasta istem dışı idrar kaçırmaya başlar. Bu durum çoklukla kasık yahut cinsel bölgede hissizlik ile birliktedir. Bu durum bel fıtığı nedeniyle acil cerrahi gerektiren birkaç durumdan biridir. Bu türlü bir şey olursa çabucak hekiminize ulaşmanız gereklidir.
BEL FITIĞINDA AMELİYAT DIŞI TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Hekiminiz size cerrahi dışı tedaviler olarak kısa vadeli istirahat, ödemi azaltmak için antienflamatuar tedavi, ağrıyı denetim altına almak için ağrı kesiciler, fizik tedavi, idmanlar yahut epidural ilaç enjeksiyonu tedavisi önerebilir. Şayet size istirahat önerildi ise önerilen müddet kadar yatak istirahatı yapmaya ihtimam şovunuz. Çok uzun müddetli yatak istirahatı, eklemlerde sertliğe ve kaslarınızda güçsüzlüğe neden olarak ağrıyı azaltacak hareketleri yapmanıza mahzur olur. Tedaviniz sırasında hekiminize tekrar calışmaya ne vakit başlayabileceğinizi sorunuz. Hekiminiz tedaviye başladıktan sonra, belinizi zorlamadan günlük ömür aktivitelerinizi nasıl yapacağınıza dair eğitim verebilir. Ameliyat dışı tedavinin maksadı; hudut ve disk zedelenmesini azaltmak, omurgayı korumak için fizik kondüsyonu geliştirmek ve genel beden fonksiyonelliğini arttırmaktır. Bu, bel fıtığı hastalarının birçoklarında fakat birden fazla tedavi usulünün bir ortada uygulandığı nizamlı bir tedavi programı ile gercekleştirilebilir.
Hekiminiz sizi antrenman programına hazırlayabilmek için ağrınızı azaltmak ve kas spazmını çözmek için bazen öncelikle ultrason, elektrik uyarımı, sıcaksoğuk uygulamalar ve yüzeyel sistemleri önerebilir.
Bel yahut bacak ağrılarınızı azaltmak için öncelikle hafif germe idmanları ve postür değişiklikleri önerilmelidir. Ağrınız azaldıktan sonra esneklik kuvvet ve dayanıklılığınızı geliştirecek ve olağan günlük yaşantınıza dönmenize yardımcı olacak daha aktif antrenmanlar yapılabilir. Antrenmanlara başlandıktan sonra güzelleşme durumuna nazaran antrenman tipi şekillendirilmelidir. Konut idmanları ve germe programlarını öğrenmek ve devam ettirmek tedavinin değerli kesimleridir.
İLAÇ TEDAVİSİ VE AĞRI KONTROLÜ
Ağrıyı denetim altına almak için kullanılan ilaçlara analjezik ilaçlar (ağrı kesiciler) denir. Çok sık olmamakla birlikte bazen kas gevşeticiler önerilebilir. Şayet şiddetli ağrınız varsa hekiminiz kısa bir müddet için narkotik ağrı kesicileri kullanmanızı önerebilir. Bu ilaçları yalnızca gereksiniminiz dahilinde kullanınız. Aksi taktirde uzun mühlet ve yüksek dozda kullanmanız daha süratli iyileşmenize neden olmayacağı üzere kabızlık ve uyku hali üzere istenmeyen yan tesirlere neden olabilir ve bu ilaçlara bağımlı hale gelebilirsiniz. İlaçların tamamı yalnızca önerildiği formda kullanılmalıdır. Hekiminize kullanmakta olduğunuz ilaçları tam olarak bildiriniz ve verilen tedaviden yarar görüp görmediğinizi belirtiniz.
Nonsteroidal antienflamatuar ilaçlar (NSAİİ) da ağrı kesicilerdir ve ayrıyeten bel fıtığının bir sonucu olarak ortaya çıkan ödem ve yangıyı azaltmak için kullanılırlar. Şayet hekiminiz size ağrı kesici yahut antienflamatuar ilaçlar önerdiyse mide ağrısı üzere yan tesirleri tarafından dikkatli olmalısınız.
Ağrı kesici yahut antienflamatuar ilaçların uzun müddetli kullanımlarında ortaya çıkabilecek sorunlar açısından hekiminizin denetiminde olmalısınız. Şayet şiddetli bacak ağrınız varsa epidural enjeksiyonlar yahut ‘bloklar’ önerilebilir. Bunlar epidural araya (spinal hudutların etrafındaki boşluk) bu teknik üzerine özel olarak eğitim almış bir tabip tarafından yapılan kortikosteroid karışımlı ilaç enjeksiyonlarıdır. Birinci enjeksiyondan sonra aralıklarla birkaç sefer daha tıpkı süreç tekrarlanabilir. Bu tedaviler ekseriyetle kapsamlı bir tıbbi tedavi programının bir modülü olarak uygulanmaktadır. Bu enjeksiyonların maksadı hudut ve diskin enflamasyonunu (yangısını) azaltmaktır.
Tetik nokta enjeksiyonları direkt belde ya da kalçada ağrıyan yumuşak doku yahut kas içine bazen kortikosteroid ile birlikte yapılan lokal anestezik unsur enjeksiyonlarıdır. Ağrını denetim altına alınmasında sıklıkla faydalı olmasına karşın tetik nokta enjeksiyonlarının bel fıtığı üzerine direk düzgünleştirici bir tesiri yoktur.
BEL FITIĞINDA CERRAHİ TEDAVİ
Cerrahinin emeli; Bel bacak ağrısına ve bacakta güçsüzlüğe neden olan fıtıklaşmış diskin sona baskısını ortadan kaldırmaktır. En sık kullanılan formül her vakit mikroskop kullanmak kaidesiyle diskektomi yahut yalnızca fıtıklaşan disk modülünün temizlendiği parsiyel (kısmi) diskektomidir. Diski net olarak görebilmek için bazen, diskin art tarafında bulunan lamina denen kemiğin bir kısmını çıkarmak gerekebilir. Alınan kemik çok az bir modül (hemilaminatomi) yahut daha geniş bir kısım (hemilaminektomi) olabilir. Kimi uygun hadiselerde endoskopik sistem kullanılır. Bu ameliyat çoğunlukla genel anestezi altında yapılır lakin hasta şartlarına nazaran bazen spinal anestezi denilen prosedürle uyutmadan da yapılabilir. Hasta ameliyat masasına yüzüstü konumda yatar. Fıtıklaşan diskin üzerinde cilde kücük bir kesi yapılır ve omurganın üzerindeki kaslar kemikten sıyrılır. Fıtıklaşmış disk ve kopan kesimleri çıkarılarak hudut sıkışıklığı giderilir. Osteofit denilen kemik çıkıntılar da hududa baskı oluşturabilecek rastgele bir şey kalmaması için temizlenir. Mikrocerrahi prosedürle ekseriyetle kanama çok az olur ve kan kullanılmaz.
